کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 58

ادرار کوچک-شاش

آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست(از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد)

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

 

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

دال-خمیده-کج
پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن
درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

اسب چوبین-تابوت

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن
از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)
 

آنکادر کردن(اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب)

خاکسترمال کردن-شستن ظرف با مالیدن خاکستر به آن

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن
چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

افسار کسی را شل کردن(به کسی آزادی کمی دادن)
چُس افاده-افاده ی بی جا
آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

الانه(همین حالا، هم اکنون)

دخترینه-دختر-مونث

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

 

تلیت-نان خیسانده در غذای آبکی

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال
جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن
دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی

زُل-خیره

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

 

انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)

جبهه-میدان جنگ

به هر تقدیر-در هر صورت-خلاصه

درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

این دست و آن دست کردن(وقت تلف کردن، وقت کشتن، به عقب انداختن)

بنده منزل-خانه ی من
آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

تگری-بسیار خنگ-یخچالی

خم شدن-دولا شدن

 

آسمان‌جل(ندار، بی‌چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن

بسم الله-جمله ای که هنگام آغاز به کاری و یا به هنگام تعجب و حیرت می گویند-بفرمائید ! این گوی و این میدان

آینه‌ی بخت-آینه‌ای که داماد همراه شمعدان برای عروس می‌فرستد

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

 

دم بازی-چاپلوسی-تملق

ژاندارمری-نهادی که عهده دار حفظ نظم و قانون در بیرون از منطقه های شهری است

چادر نماز-چادری که زنان هنگام خواندن نماز بر سر می کنند

آب بستن در چیزی-آبکی و رقیق کردن

آمده-شوخی و لطیفه

جوشی-تند مزاج-زود خشم-عصبانی

 
جوش خوردن-لحیم شدن-به هم پیوستن-معاشرت کردن با دیگران

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

دانه دانه-یک یک

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

 

دوبلور-دوبله کننده

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

پشم و پیله-ریش

چیلک دان-چینه دان

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

ذات کسی خراب بودن-بد اصل و نسب بودن-اصالت نداشتن-بد جنس بودن

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

پشت کاری را گرفتن-دنبال کردن کاری به قصد به پایان بردن آن

تپه گذاشتن-بول کردن

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

 

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

آهوی شیرافکن(چشم محبوب)
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)
آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن

 

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

بد اخم-عبوس و ترشرو

تسبیح انداختن-یک یک دانه های تسبیح را از زیر انگشتان گذرانیدن

زنده شدن-حق بازی دوباره پیدا کردن

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)
خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

راپرت-گزارش-خبر

بُل-چیز مفت-موقع مناسب-بهانه

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

خربازار-شلوغ بازار-بی حساب و کتاب

جای کلاه سر آوردن-آن قدر ضعیف کش بودن که که اگر از او کلاه کسی را بخواهند سر او را به درگاه برد
پیل پیلی رفتن- پیلی پیلی خوردن

تخت شدن-صاف و هموار شدن-کاملا نشئه شدن

جز جگر زده-نفرینی است به معنی دل سوخته بر اثر اندوه و مصیبت-گرفتار به بلا

خاربست-دیوارمانندی از خار و خاشاک بر گرد چیزی

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

چُش-کلمه ای که خر را ار رفتن و حرکت باز می دارند

پِغِله-ریزه میزه-کوچک و ظریف

 

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

زار زدن لباس به تن-ناجور و نامناسب بودن لباس

پولکی-آن که پول را دوست دارد-آن که رشوه می گیرد-آن چه که با گرفتن پول انجام گیرد

حاضر به یراق-حاضر و آماده

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

جفنگ گفتن-یاوه گفتن-هرزه درایی

تک پران-زن نانجیب

خود را به آب و آتش زدن-به هر وسیله ای متوسل شدن-هر خطری را استقبال کردن

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

دست مزد-اجرت-مزد کار

چپ و راست کردن-زیر و رو کردن-مشت باران کردن

دو دو زدن-تکان تکان خوردن

 

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

پلاسیده-پژمرده-چروکیده

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

الانه-همین حالا-هم اکنون

 
رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی
از عزا در آوردن(به دوره‌ی عزاداری پایان دادن)

فرسوده و خراب شدن

خواهر و مادر-عرض و ناموس-خانواده

چل زن-زن کوتاه قد

چشمم روشن-از تو انتظار نداشتم

زبانی-شفاهی

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

 

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

 

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

خارج رفتن-بیرون رفتن از خانه-رفتن به خارج از کشور

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

چاچول باز-حقه باز-شیاد
آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

 

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

 

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

ریش توپی-ریش تپه

تو روی کسی ایستادن-شرم و حیا را کنار گذاشتن و با کسی مخالفت کردن

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن
چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

زهر چشم از کسی گرفتن-ترساندن-چنان تنبیه کردن که دیگر جرات تکرار خطا نباشد
خبرنگاری-کار خبرنگار

از بن ناخن-ذخیره-بندگی-اطاعت

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن
آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

تو دو کشیدن-کسی را وارد کاری کردن

خرکاری-پرکاری-مفت کاری
تو دهن کسی زدن-با سخنی درشت به کسی پاسخ دادن

دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

بجایی رسیدن-به مقصود رسیدن-مقام یافتن

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)
خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

 
دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

خاص و خرجی-ممتاز و معمولی

 

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

 

بردن از رو- از رو بردن

بامبول در آوردن-حقه و کلک زدن
زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

خبرکش-سخن چین

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد
تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

زو کشیدن-اصطلاحی از بازی الک دولک که بازنده باید بدون تازه کردن نفس یدود
از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

جایی-مستراح-توالت

دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

 

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

پیاله فروشی-میخانه

خرده کاری-کار جزیی

خرده خرده-کم کم-رفته رفته

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

دام پزشک-پزشک حیوانات

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

بند آوردن-متوقف کردن

چیلی-بدبیاری

رو شدن دست کسی-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن

چشم گود شدن-لاغر شدن

انداختنی(جنس نامرغوب)

بچه افتادن-سقط شدن جنین

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

دست کردن-دست فرو بردن
چروکیدن-چین دار شدن

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

خشکی-انعطاف ناپذیری-سخت گیری-حالت پوستی که آب و چربی خود را از دست داده است
 

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

دق کُش-آن که از غصه و اندوه بسیار بمیرد

 

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

بَر و رو-قد و قامت-چهره

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

دیر رس-میوه ای که دیر می رسد

دستبوس-زیارت-دیدار-شزفیابی

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

پا گرفتن-رشد کردن-استوار شدن-سر و سامان یافتن-رونق گرفتن

چاق کردن دنده-به دنده گذاشتن اتوموبیل

زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال

 

زیر تشکی-رشوه

ژل-مایعی برای شکل دادن موی سر

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

 

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

ترگل ورگل-خوش سر و وضع-تر و تمیز

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه

جگر گوشه-فرزند

انگشت‌شمار-کم-معدود

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن
بی در رو-بن بست
حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

 

جلز و ولز-سوز و گداز

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

آب آتش زده-اشک

 

زبان پس قفا-نوعی گل است

زُل زدن-خیره نگاه کردن

جا دار-وسیع-فراخ

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

زن-عاری از مردانگی-ناجوانمرد-ترسو

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

 

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

 

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن

پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

حلوای تن تنانی-نوعی حلوا

پیاله زدن-می نوشیدن

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه

 

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

بد آوردن-بد شانسی آوردن-زیان دیدن بر اثر پیشامد بد

چراغانی کردن-جشن گرفتن
از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

 

از شیر مادر حلال‌تر(چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست)

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی
جدا جدا-یکی یکی-جداگانه

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

 

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن
پر روده-پرچانه-روده دراز

اَجق وَجق(چیزی با رنگ‌های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)

 

بی سیرت-بی آبرو

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار
خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

بند آوردن-متوقف کردن

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

پیش پرده-نمایشی کوتاه پیش از آغاز نمایش اصلی

 

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

حیاط خلوت-حیاط کوچکی در جلو یا پشت خانه

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

زبان نفهم-کودن-بی شعور
بابا بزرگ-پدر بزرگ

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

پدر مرده-یتیم-خطابی به هنگام خشم مانند پدر آمرزیده یا ننه مرده

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

چشم خوردن-نظر خوردن
زوزه-صدای ناله ی حیوان یا صدای باد
 

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

چاشته بندی-ته بندی

به آخر خط رسیدن-به پایان کار

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن

پرت شدن از جایی-پایین افتادن از جایی

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

چنار عباس علی-متلک بد

زبان زرگری-زبانی قراردادی که گروهی در میان خود بدان سخن گویند و دیگران آن را نفهمند

راه به جایی نبردن-نتیجه ندادن-به جایی نرسیدن

دُنگ-سهم-حصه

باخت-آنچه باخته باشند-زیان
خانه خمیر-نگا. خانه خراب

 

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن
پروار-فربه-چاق

از حساب پرت بودن-در اشتباه بودن

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

خیط کاشتن-خطا کردن
خانه گرفتن-نگا. خانه بستن-اجاره کردن خانه
برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال
دیوار مردم بالا رفتن-دزدی کردن