کاملترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری قسمت بیست و یک

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

بیعار-کسی که شرم و ننگ نمی شناسد و از سرزنش شرمنده نمی شود

 
تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن

خرج راه-هزینه ی سفر

پُک زدن-هر بار کشیدن سیکار و چپق و از این قبیل با نفس عمیق

بند کردن به کسی-به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود

زمین گذاشتن سر-مردن

بارانداز-جای پیاده کردن بار
چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن
دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی
اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری
پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن
اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

پا به رکاب-آماده ی رفتن

خداحافظی کردن-به درود گفتن

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

دندان طمع از چیزی کشیدن-از چیزی چشم پوشیدن-دست کشیدن-رها کردن
بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

بامب-توسری

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

زانو-قطعه ی استوانه ای با زاویه های گوناگون برای تغییر مسیر لوله یا گرفتن انشعاب

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

بَهمان-فلان

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی
پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن

خر آوردن و باقالی بار کردن-برای جتجال و دعوایی آماده شدن

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

ترس بر داشتن کسی را-از وارد شدن به کاری بیم داشتن

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

بخار-توانایی-شایستگی

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

از ته دل(از سر صدق و صفا)

بازرس-مامور بررسی و کنترل

 

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

از آب و گل در آمدن-مراحل اولیه‌ی شکل‌پذیری را پشت سر گذاشتن-بزرگ شدن کودک

ریز ریز-خرد شده-کاملن خرد
ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

ژورنال-مجله ی ویژه ی چیزی

پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن

دیر به دیر-هر از گاهی-هر از چندی-دیر دیر
خودداری-امتناع-خویشتن داری-شکیبایی
چینه کشی-شغل چینه کش
دو به دو-دو تا دو تا

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

خانه به دوش-بی خانمان-آواره

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

آتش زیر پا داشتن-بی‌قرار بودن

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن
از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

چای صافی-نگا. چای صاف کن

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

از این شاخ به آن شاخ پریدن(دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن)

 

چار سو-چهار راه-جایی از بازار که در هر چهار سمت آن دکان و مغازه باشد

باردار-آبستن-حامله

آس و پاس(در نهایت تهیدستی ، بینوا، مفلس)

 

پاتال-سالخورده-پیر
چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن

چرند-حرف پوچ و بی معنی

باریک اندام-لاغر و ظریف

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن
پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

 

 
ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

آبِ کبود(آسمان)

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

 

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

 

دلمه-لخته-منعقد-سفت شده

خود را جستن-جست و جو در لباس خود برای یافتن و کشتن حشرات موذی مانند شپش

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

درب و داغان شدن

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

دیر دم-آن چه که دیر دم می کشد

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

از دست دادن-گم کردن
دهن خود را آب کشیدن-دهان خود را طاهر کردن-استغفار کردن

 

اقبال کسی به برج ریق بودن-بداقبال بودن

 
زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

چین و چوروک-چین و شکن

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود

جریحه دار کردن-زخمی کردن-رنجاندن-دل شکستن

دور ریختن-دور انداختن-بیرون ریختن

از زمین سبز شدن(ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن، به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن)

آبکش کردن-سوراخ سوراخ کردن
دست پیش-گدا

بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

بی اشتها-بی میل به غذا

حلال واری-نگا. خلال وار

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

آب از گلو پایین نرفتن(غصه و ناراحتی شدید داشتن)

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن

ابوقراضه-ابوطیاره

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

پا به پا شدن-تردید داشتن

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

 

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

دل کسی آمدن-دل آمدن

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

چفت و بست-قفل و زنجیر در یا صندوق

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

رشوه گرفتن-رشوه خواری

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

 

پیش کسوتی-قدمت و برتری

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

پنزر- پندر

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

 

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

 

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

آب در چشم نداشتن-شرم و حیا نداشتن

جاگرم کردن-در جایی ماندن

آمد نیامد-فرخنده بودن و نبودن
تن خود را چرب کردن-برای دردسری آماده شدن-پیه چیزی را به تن مالیدن

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

آمدن-آغاز به کاری کردن
خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

دو پا-انسان

چهار چنگول شدن-خشک شدن اعضای بدن

چاک کردن-نگا. چاک دادن

ریغ-مواد درون امعا و احشا

 

تخمه بو دادن برای کسی-چاپلوسی کردن برای کسی
آب و رنگ(طراوت و شادابی)
چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

تحصیل کرده-درس خوانده
دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

حیدری و نعمتی-گروه های دشمن هم

خان خانم ها-محترم ترین خانم ها-بیش تر به دختر بچه گفته می شود

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

 

تلکه بند شدن- تلکه کردن

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

دو پشته-دو ردیفه-دو ترکه

بگیر بگیر-بازداشت افراد بسیار-توقیف گروهی

خوش عیار-خوش ذات-خوش جنس
آتش‌پاره(شوخ و شنگ، فرز و چالاک، کرم شبتاب)

 

 

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

رنگ گذاشتن و رنگ برداشتن-رنگ به رنگ شدن
دوبله-دو برابر-دوبلاژ
پس کشیدن-به عقب کشیدن
در پسی ماندن-عقب ماندن-موفق نشدن

بساز-آدم سازگار-صبور

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

پَلِه-پول

زبون-حقیر-توسری خور

دست گرفتن کسی-مسخره کردن-به ریشخند گرفتن

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

 

الفرار-گریز-بگریز !

باد به غبغب انداختن-تکبر کردن-خودخواهی نشان دادن

 

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

فرسوده و خراب شدن

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

الدرم بلدرم کردن(بد و بیراه گفتن، ناسزا گفتن)

 
آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند
زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

بی تخم و ترکه-بی فرزند-بی نسل

دَم پهن-نوعی انبر دست که نوک پهن دارد

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

حیوونکی-نگا حیوانکی

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب
پر زور بودن سمبه-زیاد بودن فشار

تر و چسب-بی درنگ-بی معطلی-فرز و چابک
خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

آگوز(لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر)

جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

توپ زدن-روی دست حریف برخاستن-کلک زدن

برادر خواندگی-ایجاد برادری با دیگری-دوستی بسیار نزدیک و صمیمی
دست پیش-گدا

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

خیابان گردی-بی کاری-ولگردی

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

اروای ننه‌ات(ارواح بابات)

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن
زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

چس خوری-خست-بخل

دست راستی-از جناح راست-موافق حکومت

ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

از تعجب شاخ در آوردن(بسیار شگفت زده شدن)

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن

زنده باد-باقی و شاداب و فرخنده باد

 

بی جا-نامناسب-بی مورد

به روز سگ افتادن-بدبخت و بیچاره شدن-به فلاکت افتادن

 
آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن
 

خنکای صبح-سحرگاه

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است
جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن

آلاپلنگی-مثل پوست پلنگ-گل باقالی

 

پشمالو-دارای موهای بسیار

دلچسب-دلپذیر-مقبول

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

دُردانه-لوس-ننر-عزیز بی خودی

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

دهنه ی کسی را کشیدن-جلو حرف زدن کسی را گرفتن

دیم کاری-کشاورزی دیم

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

دلداری دادن-تسلی دادن

رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

 

بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

آسمان تا زمین(تفاوت بسیار)

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

ای والله(در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می‌شود، آری به خدا)

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن
تقلا-دست و پا زدن-کوشش زیاد

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن
 

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

 

دل توی دل نبودن-بی تاب و بی قرار بودن

اصل‌ کاری(مهم‌ترین چیز یا شخص)

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

پس رفتن-عقب رفتن

امان دادن(کسی را پناه دادن، از گناه کسی گذشتن)
دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

دله بازی-رفتار آدم دله

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

زبان ریزی کردن-زبان ریختن

الو گرفتن(آتش گرفتن، (کنایه از شدت خشم و عصبانیت))

خوش و بش-خوش آمد گویی و احوال پرسی-چاق سلامتی کردن

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست
دیالله-زود باش دیگه !
زیر غلیانی-ناشتایی-غذای صیح-چارپایه ای که زیر غلیان می گذارند

چغاله بادام-بادام نارس